Lương Hưu Tăng Bao Nhiêu Phần Trăm

Người dân làm thủ tục nhận lương hưu ở Hà Nội - Ảnh: HÀ QUÂN

Lương hưu nên tăng ít nhất bằng 50% điều chỉnh lương công chức

Cùng với việc cải cách tiền lương, cần thực hiện điều chỉnh tiền lương, trợ cấp cho người nghỉ hưu, người có công, đối tượng bảo trợ xã hội. Việc điều chỉnh tiền lương căn cứ trên các yếu tố như mức tăng trưởng kinh tế, chỉ số trượt giá.

Đến nay, theo báo cáo, ngân sách đã chuẩn bị được 560.000 tỉ đồng để thực hiện cải cách tiền lương trong khu vực công, tương đương điều chỉnh lương của khu vực công chức khoảng 30%. Khi lương khu vực công được điều chỉnh, người nghỉ hưu cũng cần được tăng lương hưu ở mức độ nhất định.

Tôi đánh giá đề xuất mức tăng lương hưu trên dưới 15% là hợp lý vì cải cách tiền lương kéo chỉ số giá sinh hoạt tăng lên, ảnh hưởng đến người lao động. Mức này cao hơn đề xuất 8% của BHXH Việt Nam và tương đương đề xuất của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Thực tế, tăng lương hưu ở mức nào cũng cần phù hợp việc căn cứ tốc độ tăng tiền lương với tốc độ tăng lương nghỉ hưu và trợ cấp cho người có công, đối tượng bảo trợ xã hội cũng như nguồn lực.

Nhưng như năm 2023, lương công chức được điều chỉnh tăng 20,8%, áp dụng 1-7. Lương hưu trước đó vẫn điều chỉnh theo đúng định kỳ mỗi năm thì khi tăng vào dịp đó, mức tăng chỉ 12,5%.

Điều đó cho thấy tính tương ứng giữa lương khu vực công và lương hưu. Do vậy, với điều chỉnh lương công chức lần này, lương hưu cần điều chỉnh ở mức tương xứng với mức thay đổi lương khu vực công, ít nhất bằng 50% mức tăng lương này.

Mong lương hưu đảm bảo cuộc sống

Lịch trả lương hưu bắt đầu từ ngày 5-4, nhưng ngay từ đầu tháng bà Nguyễn Thị Hà (74 tuổi, Long Biên, Hà Nội) đã ra vào nhìn cuốn lịch treo tường chờ đến ngày ra bưu điện lĩnh lương. Nghỉ hưu từ đầu những năm 2002, đến nay sau nhiều lần được tăng, mức lương hưu của bà Hà đang được nhận khoảng 4,3 triệu đồng/tháng.

Bà cho hay do chồng về theo diện mất sức, mỗi tháng được nhận khoảng 2 triệu đồng tiền trợ cấp nên khoản tiền lương của bà là nguồn thu lớn nhất của hai vợ chồng già. Với khoản lương hưu hơn 6 triệu của hai vợ chồng, bà kể phải dành ra một khoản để phòng đám cưới, giỗ chạp, thăm người ốm... Số còn lại lo chi tiêu hằng tháng của hai vợ chồng.

"Các con tôi làm công nhân bình thường nên thu nhập chỉ đủ ăn, không dư dả để đỡ đần được bố mẹ. Với mức lương hiện tại ở thủ đô khi mà rau thịt, điện, nước... đều tăng thì cứ nhận lương về tôi phải tính toán rất kỹ xem chi các khoản thế nào, mua gì, ăn gì, chứ không sẽ thiếu ngay. Tôi rất mong thời gian tới Nhà nước có chính sách tăng lương hưu phù hợp để cải thiện cuộc sống", bà Hà chia sẻ.

Còn ông Lê Văn Tường (71 tuổi, trú ở TP Bắc Ninh) cho biết ông về hưu năm 2014, sau 20 năm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) với mức hưởng 55% nên chỉ nhận được mức lương hưu hơn 2 triệu đồng/tháng. Sau nhiều lần tăng lương, mức lương hưu hiện nay ông nhận là 3,6 triệu đồng/tháng.

Tương tự vậy, vợ ông là bà Phích về hưu năm 2017 sau 20 năm đóng BHXH, đủ tuổi cũng chỉ được hơn 1 triệu đồng và hiện nay tăng lên 2,6 triệu đồng/tháng. Ông Tường nói với mức lương hưu hiện nay của vợ chồng trong điều kiện vật giá leo thang thế này là rất khó khăn, chật vật.

Trước đó, ông bà đã phải làm thêm nhiều nghề như nấu ăn, làm đồ gỗ, điện nước... để cải thiện đời sống. "Chúng tôi mong thời gian tới cùng với cải cách tiền lương thì có chính sách tăng lương hưu với những người có lương thấp để đảm bảo cuộc sống", ông Tường chia sẻ.

Từ thực tế đó, BHXH Việt Nam đề xuất tăng 8% lương hưu từ ngày 1-7, dựa trên mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2023 là 3,25% và tăng trưởng kinh tế năm 2023 là 5,05%. Theo lý giải của cơ quan này, với mức tăng này sẽ giảm bớt chênh lệch giữa người hưởng lương hưu trước và sau cải cách tiền lương (dự kiến từ ngày 1-7 tới).

Hiện cả nước có gần 3,4 triệu người hưởng các chế độ hưu trí và trợ cấp BHXH hằng tháng. Cơ quan này dự báo từ ngày 1-7, tiền lương đóng BHXH của người lao động khu vực nhà nước tăng lên theo cải cách tiền lương, khoảng 55% so với năm 2023.

Về lâu dài, tổng quỹ hưu trí, tử tuất tăng 83.000 tỉ năm 2024 lên tới 162.000 tỉ năm 2050. Nếu theo cách tính hiện hành, tổng chi lương hưu tăng từ 94.000 tỉ (năm 2024) lên đến 221.000 tỉ (năm 2050), còn theo cách đề xuất là 219.000 tỉ (năm 2050).

Theo tính toán, nếu đề xuất tăng lương hưu 8% được thông qua, trong sáu tháng cuối năm 2024, ngân sách nhà nước chi cho lương hưu, trợ cấp BHXH tăng khoảng 1.900 tỉ đồng. Nếu bổ sung người nghỉ hưu trước năm 1995 có mức hưởng sau khi điều chỉnh 8% vẫn dưới 3,5 triệu đồng/tháng thì kinh phí tăng thêm khoảng 50 tỉ đồng. Quỹ BHXH bội chi khoảng 6.900 tỉ đồng (chưa gồm mức trích đóng bảo hiểm y tế).

Còn trước đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã đưa ra đề xuất tăng lương hưu thêm 15%. Riêng mức trợ cấp ưu đãi người có công với cách mạng tăng 29,2%, tương ứng tăng từ 2.055.000 đồng lên 2.655.000 đồng; tăng trợ cấp xã hội 38,9%, tương ứng tăng từ 360.000 đồng lên 500.000 đồng.

Người dân đến Bảo hiểm xã hội TP.HCM làm thủ tục bảo hiểm xã hội và lương hưu - Ảnh: HỮU HẠNH

Cần chính sách cho nhóm nghỉ hưu trước năm 1995

Dưới góc nhìn kinh tế học, giáo sư Giang Thanh Long (Trường đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội) chỉ rõ về mặt nguyên tắc đóng - hưởng, người đóng BHXH thấp sẽ hưởng lương hưu thấp, ngược lại người đóng cao hưởng cao. Song cần nhìn nhận chi phí cuộc sống hiện nay cao hơn trước đây rất nhiều.

Do vậy, theo giáo sư Long, muốn xác định mức điều chỉnh lương hưu phù hợp, cơ quan chức năng cần chia rõ các nhóm đối tượng cụ thể theo ngành nghề, tuổi tác, thời gian đóng BHXH để có con số chính xác thay vì quy chung là người nghỉ hưu.

Giáo sư Long cho rằng không nên điều chỉnh cho tất cả người nghỉ hưu với tỉ lệ 8% hay 15% như cơ quan chức năng đề xuất mà ưu tiên tăng lương hưu cho nhóm lương thấp, dễ bị tổn thương, chịu ảnh hưởng của kinh tế, lạm phát.

Bởi nếu tăng lương hưu cho tất cả mọi người cùng một tỉ lệ nhất định sẽ nới rộng khoảng cách giữa người hưởng lương cao và người hưởng lương thấp. Ví dụ, một sĩ quan về hưu hưởng 12 triệu đồng/tháng, nếu tăng lương hưu 15% sẽ nhận 13,8 triệu đồng/tháng. Cũng với mức tăng 15%, nhân viên về hưu lương 3,5 triệu đồng sẽ lên thành hơn 4 triệu đồng.

Ông Long đề nghị Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đặc biệt cho nhóm nghỉ hưu trước năm 1995. Còn nhóm hưởng lương hưu từ quỹ BHXH thì tính toán điều chỉnh theo nguyên tắc đóng - hưởng, tinh thần chia sẻ, ai có mức lương quá thấp phải điều chỉnh, ít nhất đủ sống.

Song song với đó, Nhà nước cần đảm bảo vai trò bình ổn giá cả, nhất là mặt hàng thiết yếu cho người dân. Bên cạnh đó, các cơ quan BHXH, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cần nghiên cứu tác động của cải cách tiền lương với nhóm nghỉ trước và sau mốc 1-7-2024.

Chẳng hạn, một người nghỉ hưu sau thời điểm này, lương hưu của họ tính trên cả quá trình 20, 25 năm đóng BHXH hay phân chia làm hai giai đoạn, trước và sau cải cách tiền lương vì lương sau 1-7-2024 cao hơn trước để tránh thiệt thòi.

Người dân xem hướng dẫn thủ tục tham gia bảo hiểm xã hội tại TP.HCM - Ảnh: TỰ TRUNG

* Đại biểu NGUYỄN THỊ VIỆT NGA (phó Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương):

Tôi nhận được nhiều ý kiến của các cử tri nghỉ hưu về việc đề nghị thực hiện tăng lương hưu cùng với cải cách chính sách tiền lương từ 1-7-2024. Bởi hiện nay, giá cả các mặt hàng, chi phí cho cuộc sống đều tăng cao so với trước. Việc tăng lương hưu chính là khoản bù vào trượt giá hằng năm, do đó cử tri mong muốn tăng cùng để đảm bảo cuộc sống.

Đối với việc tính tăng lương hưu bao nhiêu phần trăm giữa đề xuất của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đưa ra là 15% và BHXH lại đưa ra là 8%, tôi cho rằng con số này rõ ràng chênh nhau khá nhiều, nếu không muốn nói là gần gấp đôi.

Ở đây, dù là 8% hay 15% thì đều cần có sự rà soát, đánh giá kỹ lưỡng. Trong đó, nếu mục đích của việc tăng lương là bù trượt giá thì cần lấy chỉ số trượt giá để tính tăng lương hưu cho phù hợp. Với chỉ số tăng giá tiêu dùng như năm 2023 vừa qua là hơn 3,2% thì tôi cho rằng nên xem xét tăng ở mức 10% là phù hợp.

Bên cạnh đó, việc tính lương hưu trên nguyên tắc đóng - hưởng nên có nhóm sẽ có lương hưu thấp và nhóm có lương hưu cao. Khi xem xét tăng lương hưu nếu chia thành các nhóm lương hưu thấp thì xem xét tăng cao còn nhóm lương hưu cao thì tăng thấp. Điều này khó có thể đảm bảo sự công bằng xã hội. Do vậy, nên tính toán để tăng đồng đều chứ không nên chia nhóm để xét tăng.

* Tiến sĩ BÙI SĨ LỢI (nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Xã hội):